ประวัติความเป็นมา

เขตบางกอกใหญ่ เป็น 1 ใน 50 เขตการปกครอง ของกรุงเทพมหานคร อยู่ในกลุ่มเขตกรุงธนบุรี ซึ่งถือเป็นเขตอนุรักษ์เมืองเก่า แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรมทางฝั่งธนบุรี

ชื่อของเขตบางกอกใหญ่ มีที่มาจากคลองบางกอกใหญ่ หรือมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า คลองบางหลวง ซึ่งเคยเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาเดิม แต่เปลี่ยนเส้นทางกลายเป็นคลองในปี พ.ศ.2095 เขตบางกอกใหญ่เคยเป็นที่ตั้งของกรุงธนบุรี

ในตอนแรกเริ่มปี พ.ศ.2458 มีชื่อว่า อำเภอหงสาราม ปีต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอบางกอกใหญ่

ในปี พ.ศ.2481 อำเภอบางกอกใหญ่ถูกยุบลงเป็น กิ่งอำเภอบางกอกใหญ่ ขึ้นกับ อำเภอบางยี่ขัน

พ.ศ.2501 มีพระราชกฤษฎีกาตั้งกิ่งอำเภอบางกอกใหญ่ขึ้นกับ อำเภอบางยี่ขัน

พ.ศ.2515 มีประกาศคณะปฏิวัติ ให้อำเภอในเขตนครหลวงกรุงเทพธนบุรีมีฐานะเป็นเขต อำเภอบางกอกใหญ่ จึงมีฐานะเป็นเขตบางกอกใหญ่ตั้งแต่นั้น

ภาพนิทรรศการที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น

ภายในพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นกรุงเทพมหานคร เขตบางกอกใหญ่ ได้รวบรวมเรื่องราวต่างๆ เกี่ยวกับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ ประวัติศาสตร์สถานที่สำคัญ และชุมชนหลากวัฒนธรรมไว้ โดยจัดแสดงในรูปแบบซุ้มนิทรรศการทั้งหมด 5 ซุ้ม

1. ศูนย์กลางการปกครองของธนบุรี จัดเป็นนิทรรศการที่แสดงความเป็นศูนย์กลางของธนบุรี ด้วยภาพการสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี การสร้างพระราชวังเดิม อันเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชและพระบรมวงศานุวงศ์หลายพระองค์ ภาพโบราณสถานที่สำคัญในบริเวณพระราชวังเดิม รวมถึงจัดแสดงภาพพระอารามสำคัญในเขตบางกอกใหญ่ อาทิ วัดอรุณราชวราราม วัดโมลีโลกยาราม วัดหงส์รัตนาราม วัดราชสิทธาราม วัดสังข์กระจาย วัดเครือวัลย์ วัดเจ้ามูล และวัดประดู่ฉิมพลี

2. ป้อมเมืองบางกอกที่บางกอกใหญ่ จัดแสดงภาพมุมกว้างของกรุงเทพมหานครผ่านสายตาจากป้อมวิชัยประสิทธ์ทางฝั่งธนบุรี สิ่งที่น่าสนใจ คือการสร้างป้อมวิชัยประสิทธิ์จำลองขึ้นโดยมีการจัดแสดงรายละเอียดการก่อสร้าง และภาพเหตุการณ์สำคัญที่ป้อมวิชัยประสิทธิ์ อันเป็นปราการสำคัญในการปกป้องแม่น้ำเจ้าพระยาเขตพระนคร

3. คลองบางกอกใหญ่ ถิ่นฐานย่านขุนนาง เพราะขุนนางของกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นส่วนใหญ่ เป็นข้าในพระองค์ของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมาแต่เดิม เมื่อผลัดเปลี่ยนราชวงศ์และย้ายราชธานีไปที่ฝั่งตะวันออกแล้ว บรรดาขุนนางทั้งหลายก็ยังคงรับราชการอยู่โดยมิได้ย้ายนิวาสสถานตามไปด้วย บริเวณสองฝั่งคลองบางหลวงจึงปรากฏบ้านเรือนของขุนนางที่สืบทอดเชื้อสายมาแต่ครั้งต้นกรุง ซุ้มนี้ได้จัดแสดงภาพความเป็นถิ่นฐานบ้านขุนนางในคลองบางหลวง เช่น เรือนพระฤชาประมวล (สวาสดิ์ สายบัว) เรือนขุนอินไอยสวรรค์ (ผล ภูมิรัตน) และเรือนหลวงฤทธิณรงค์รอน ซึ่งหลายหลังยังคงความสง่างามน่าชื่นชม

4. วิถีชุมชน และผู้คนที่บางกอกใหญ่ บริเวณบางกอกใหญ่ เดิมเป็นสวนที่มีผลไม้ขึ้นชื่อหลายชนิด เช่น ส้มโอ ส้มเกลี้ยง ลำไยเพกา ซุ้มนี้จึงจัดแสดงวิถีชีวิตชาวสวนของคนบางกอกใหญ่ รวมถึงจัดแสดงวิถีการดำเนินชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในบางกอกใหญ่ เช่น เรื่องราวของแขกจามเปอร์เซีย ที่เข้ามาสมัยกรุงศรีอยุธยา แสดงภาพสำรับแขกคลองบางหลวง พิธีแห่เจ้าเซ็น งานแห่ผ้าไตร ประเพณีสงกรานต์วัดอรุณราชวราราม และที่สำคัญคือ จัดแสดงเรื่องราวพระมหากรุณาธิคุณของพระมหากษัตริย์ในพระบรมราชจักรีวงศ์ที่มีต่อเขตบางกอกใหญ่

5. หมอบรัดเลย์กับเขตบางกอกใหญ่ จัดแสดงเรื่องราวของหมอบรัดเลย์ หรือ ดร.แดน บีช บรัดเลย์ ซึ่งเป็นมิชชันนารีชาวอเมริกันผู้นำแท่นพิมพ์และ "ตัวพิมพ์" อักษรไทยจากสิงคโปร์มายังประเทศไทย กระทั่งสามารถพิมพ์หนังสือได้สำเร็จในสมัย ร.3 หมดบรัดเลย์ตั้งโรงพิมพ์อยู่บริเวณปากคลองบางหลวงหลังป้อมวิชัยประสิทธิ์ บ้านของหมดบรัดเลย์ใหญ่โตและสวยงามมาก ข้างบนเป็นที่พักอาศัย ข้างล่างเป็นโรงพิมพ์ ทั้งยังเป็นที่พบปะสังสรรค์ของเหล่ามิชชันนารี และชาวต่างประเทศในกรุงเทพฯ ในสมัยนั้น

ผลงานสำคัญของหมอบรัดเลย์ คือการพิมพ์หนังสือพิมพ์ฉบับแรกของกรุงสยามชื่อ "บางกอก
รีคอเดอ" และหนังสือพิมพ์รายปีชื่อ "บางกอกคาเลนดาร์" และการพิมพ์พจนานุกรม มีชื่อเป็นภาษาไทยว่า "อักขราภิธานศรับท์" หรือในชื่อภาษาอังกฤษว่า Dictionary of Siamese Language

สถานที่สำคัญและสถานที่ท่องเที่ยว

การเดินทาง

พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นกรุงเทพมหานคร เขตบางกอกใหญ่ ตั้งอยู่ที่โรงเรียนฤทธิณรงค์รอน ซอยเพชรเกษม 2 ถนนเพชรเกษม แขวงวัดท่าพระ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร 10600

พิพิธภัณฑ์ฯ เปิดทำการวันพุธ-วันอาทิตย์ ตั้งแต่เวลา 08.30-16.30 น. สอบถามข้อมูลได้ที่ โทรศัพท์ 0-2472-5542

รถประจำทางสายที่ผ่าน 84, 84ก., 7, 7ก., 175

พระราชวังเดิม

สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชโปรดให้สร้างพระราชวังขึ้น ภายหลังจากที่ทรงกอบกู้เอกราชให้ชาติไทยเมื่อปีพุทธศักราช 2310 เพื่อใช้เป็นที่ประทับและว่าราชการ เมื่อทรงสถาปนากรุงเทพธนบุรีเป็นราชธานี ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณปากคลองบางกอกใหญ่ โบราณสถานที่ยังปรากฏอยู่ในพระราชวังเดิมในปัจจุบันนี้ได้แก่ ท้องพระโรง พระตำหนักเก๋งคู่ พระตำหนักเก๋งพระปิ่นเกล้าฯ ศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ป้อมวิชัยประสิทธิ์ และเรือนเขียวหรืออาคารโรงพยาบาลเดิม

วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร

วัดอรุณราชวราราม เป็นวัดโบราณสร้างมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา สิ่งสำคัญภายในวัดคือ พระปรางค์ประธานองค์ใหญ่ ซึ่งสร้างในสมัยรัชกาลที่ 2-3 ถือเป็นสัญลักษณ์ของกรุงเทพฯ ที่รู้จักกันทั่วโลก ศาลาท่าน้ำรูปเก๋งจีน และรูปปั้นยักษ์ยืน

วัดแห่งนี้มีความเจริญรุ่งเรืองคู่กับกรุงรัตนโกสินทร์มาตลอด สถาปัตยกรรมของปูชนียวัตถุสถานล้วนทำอย่างปราณีตงดงามสมกับเป็นหนึ่งในวัดเอกของประเทศไทย และตามราชประเพณีพระมหากษัตริย์จะพระราชทานผ้าพระกฐินทุกปี

วัดเครือวัลย์

เป็นวัดโบราณในสมัยกรุงศรีอยุธยาพระยาอภัยภูธรและเจ้าจอมเครือวัลย์ในรัชกาลที่ 3 ผู้เป็นธิดาได้ปฏิสังขรณ์ใหม่แล้วถวายเป็นพระอารามหลวง ได้รับพระราชทานนามว่า "วัดเครือวัลย์" สิ่งที่น่าสนใจภายในวัด คือ พระประธานในพระอุโบสถมีลักษณะเหมือนพระร่วงโรจนฤทธิ์ที่หน้าพระปฐมเจดีย์ จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถเป็นฝีมือช่างสมัยรัชกาลที่ 3 เขียนเรื่องพระพุทธเจ้า 500 ชาติ ซึ่งเขียนแบ่งเป็น 1 เรื่อง ต่อ 1 ช่อง

มัสยิดต้นสน

มัสยิดต้นสน นับเป็นมัสยิดที่เก่าแก่ที่สุดในกรุงเทพมหานคร แต่เดิมเรียกกันว่า "กุฎีใหญ่" ภายในบริเวณมัสยิดแห่งนี้มีโบราณวัตถุชิ้นสำคัญอีกชิ้นหนึ่ง คือ เมี่ยะหรอบซึ่งมีหลังคาเป็นจั่วลงรักปิดทอง แกะสลักลวดลายก้านขดช่อหางโตที่หน้าจั่ว และมิมบัร สร้างด้วยไม้สัก เป็นบันไดสามขั้น มีหลังคาคลุมโค้งครึ่งวงกลม ที่จั่วแกะสลักลวดลายลงรักปิดทอง บริเวณด้านนอกของมัสยิดมีอีกหนึ่งร่องรอยของประวัติศาสตร์ที่ปรากฏอยู่ คือ สุสานประวัติศาสตร์หรือ กุโบร์ ซึ่งเป็นที่ฝั่งร่างของจุฬาราชมนตรีในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ทั้ง 9 คน รวมไปถึงบุคคลสำคัญชาวมุสลิม

ของอร่อยเขตบางกอกใหญ่

ของอร่อยประจำเขตบางกอกใหญ่ คือ ร้านก๋วยเตี๋ยวลุงอยู่ตรงข้ามวัดเครือวัลย์ ขายก๋วยเตี๋ยวเรือรสเด็ด ในช่วงกลางวัน และขายข้าวต้ม อาหารตามสั่ง ตั้งแต่ช่วงเย็นต่อเนื่องไปจนถึงตอนกลางคืน นอกจากนี้ยังมีร้านข้าวต้มอู๊ด ข้าวต้มรอบดึก อยู่บนถนนอิสรภาพ ระหว่างคลองมอญกับแยกโพธิ์สามต้น เมนูแนะนำ แขนงหมูกรอบ ผักบุ้งไฟแดง และต้มยำรวมมิตร

พิพิธภัณฑ์และแหล่งเรียนรู้อื่นๆ ภายในเขตบางกอกใหญ่

พิพิธภัณฑ์บ้านหลวงฤทธิณรงค์รอน

พิพิธภัณฑ์บ้านคุณหลวงฤทธิณรงค์รอนเดิมเป็นบ้านของหลวงฤทธิณรงค์รอน (เจ๊ก แสงมณี) ปลูกสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 6 เมื่อปี พ.ศ.2466 เป็นสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานกันระหว่างยุโรปกับไทย สิ่งที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง ก็คือบันไดเวียนขึ้นชั้นบน เป็นรูปครึ่งวงกลม ที่แม่บันไดฝากไว้กับผนังรูปโค้ง โดยไม่มีเสา คาน มาโยงยึดแต่อย่างใด แต่ก็มีความมั่นคงแข็งแรงสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญา และฝีมือช่างยุคเก่าได้อย่างแท้จริง

มูลนิธิอนุรักษ์โบราณสถานในพระราชวังเดิม

มูลนิธิอนุรักษ์โบราณสถานในพระราชวังเดิมได้จัดชั้นบนของตำหนักเก๋งสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นที่แสดงนิทรรศการเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวและเป็นห้องสมุด ส่วนชั้นล่างจัดแสดงนิทรรศการเงินตรา เครื่องถมทองและเครื่องถ้วยโบราณของประเทศไทย